Süni intellektin üç növü məlumdur. Onlar aşağıdakılardır:
- Dar Süni İntellekt (ANI – Artificial Narrow Intelligence): Bu tip süni intellekt spesifik və məhdud funksiyaları yerinə yetirə bilir. Misal üçün, səs tanıma sistemləri, şaxmat oynayan proqramlar, avtomatik tərcümə sistemləri və s. ANI yalnız müəyyən tapşırıqları yerinə yetirmək üçün proqramlaşdırılıb və ümumi dünyagörüşə malik deyil.
- Ümumi Süni İntellekt (AGI – Artificial General Intelligence): Bu növ süni intellekt insanlar kimi geniş bir spektrdə düşünə və tapşırıqları yerinə yetirə bilər. AGI, müxtəlif sahələrdə bilik və təcrübəyə malik olmaqla yanaşı, bu bilikləri müstəqil olaraq yeni situasiyalarda tətbiq edə bilir. Hələ ki, AGI tam inkişaf etməyib və bu sahədə tədqiqatlar davam edir.
- Super Süni İntellekt (ASI – Artificial Superintelligence): Bu, insan intellektindən çox daha üstün olan bir növ süni intellekti təsvir edir. ASI, hər sahədə insanların bacarıqlarını aşaraq, hər hansı intellektual tapşırığı mükəmməl şəkildə yerinə yetirə bilir. ASI hələ ki, nəzəriyyə səviyyəsindədir və reallığa çevrilməsi illər, hətta onilliklər tələb edə bilər.
Bu növlər süni intellektin inkişaf mərhələlərini əks etdirir və hər biri müxtəlif məqsədlər üçün istifadə oluna bilər.
Dar Süni İntellekt (ANI – Artificial Narrow Intelligence), müəyyən bir tapşırığı və ya tapşırıqlar qrupunu yerinə yetirmək üçün proqramlaşdırılmış süni intellekt növüdür. ANI, spesifik sahələrdə ixtisaslaşmışdır və ümumi insan intellektindən fərqli olaraq yalnız müəyyən bir funksiyaya və ya vəzifəyə fokuslanır. Bu tip süni intellektin bəzi xüsusiyyətləri və nümunələri aşağıdakılardır:
Xüsusiyyətlər:
- Məhdud Funksionallıq: ANI yalnız proqramlaşdırıldığı xüsusi tapşırıqları yerinə yetirir. Ümumi biliklərə və geniş dünyagörüşə malik deyil.
- Spesifik Vəzifələr: ANI, müəyyən sahələrdə və ya funksiyalarda yüksək dəqiqliklə işləyir, lakin bu sahələrdən kənarda məhdud bacarıqlara malikdir.
- Məlumat Təhlili və Proqnozlar: ANI, verilən məlumatlar əsasında analizlər apararaq proqnozlar verə bilir.
- Avtomatlaşdırma və Səmərəlilik: ANI, müəyyən iş proseslərini avtomatlaşdırmaq və səmərəliliyi artırmaq üçün istifadə olunur.
Nümunələr:
- Səs Tanıma Sistemləri: Siri, Alexa və Google Assistant kimi virtual köməkçilər ANI-nin yaxşı nümunələridir. Onlar səsli komandalara cavab verə bilir və müəyyən tapşırıqları yerinə yetirir.
- Şahmat və Go Oyunçuları: Deep Blue və AlphaGo kimi proqramlar ANI-nin oyun sahəsində tətbiq olunan nümunələridir.
- Reklam Algoritmləri: Facebook və Google kimi platformaların reklam göstərmə alqoritmləri istifadəçilərin maraqlarına uyğun reklamlar təqdim edir.
- Tərcümə Sistemləri: Google Translate kimi tərcümə sistemləri ANI-nin mətn tərcüməsi sahəsindəki tətbiqləridir.
- Məlumat Təhlili: Müxtəlif sahələrdə istifadə olunan məlumat təhlili alətləri, məsələn, tibbi diaqnoz qoymaq üçün istifadə olunan sistemlər.
Dar Süni İntellekt, müasir texnologiyanın bir çox sahəsində geniş tətbiq olunur və insanların iş proseslərini asanlaşdırmaq və səmərəliliyi artırmaq üçün vacib bir alətə çevrilmişdir.
Ümumi Süni İntellekt (AGI – Artificial General Intelligence) və ya tam süni intellekt, insan beyninin intellektual qabiliyyətlərini tamamilə təqlid edə bilən və insan kimi düşünə, öyrənə, qərarlar verə bilən bir süni intellekt növüdür. AGI konsepsiyası hazırkı dar süni intellektdən (Narrow AI) fərqlənir, çünki dar süni intellekt müəyyən bir və ya məhdud sahələrdə spesifik vəzifələri yerinə yetirir (məsələn, səs tanıma, şəkil tanıma, şahmat oynamaq və s.), AGI isə müxtəlif sahələrdə insan kimi düşünə və hərəkət edə bilər.
AGI aşağıdakı əsas xüsusiyyətlərə malik olmalıdır:
- Məntiq və Müxtəlif Bacarıqlar: İnsanların fərqli bacarıqlarını və funksiyalarını təqlid etməli və müxtəlif sahələrdə tətbiq edilə bilməlidir.
- Özünü Öyrətmə və Təkmilləşmə: İnsanların yeni məlumat və təcrübələrdən öyrənmə qabiliyyətini təqlid etməlidir.
- Problemlərin Həlli: Kompleks problemləri analiz edib həll edə bilməlidir.
- Yaradıcı Düşüncə: Yeni ideyalar yaratmaq və mövcud problemlərə innovativ həllər təklif etmək qabiliyyətinə malik olmalıdır.
- Sosial Etkileşim və Emosional Zəka: İnsanlarla sosial etkileşim qura bilməli və emosional zəka nümayiş etdirə bilməlidir.
AGI-nin inkişafı ilə bağlı texnoloji, etik və təhlükəsizlik məsələləri də geniş müzakirə olunur, çünki belə bir süni intellektin insanlar və cəmiyyət üçün potensial təsirləri böyük ola bilər. AGI-nin yaradılması hələ də gələcəkdə baş verə biləcək bir hadisə olaraq görülür və hazırda bu istiqamətdə geniş tədqiqatlar aparılmaqdadır.
Super Süni İntellekt (ASI – Artificial Superintelligence) insan qabiliyyətlərini hər sahədə aşan süni intellekt növüdür. ASI hazırda nəzəriyyə səviyyəsindədir və hələlik reallıqda mövcud deyil, lakin gələcəkdə texnologiyanın inkişafı ilə mümkün ola biləcəyi düşünülür.
ASI-nin əsas xüsusiyyətləri:
- Öyrənmə və Uyğunlaşma: ASI çox sürətli və effektiv şəkildə yeni məlumatları öyrənir və dəyişən şərtlərə uyğunlaşır.
- Problemlərin Həlli: İnsan beynindən daha yüksək səviyyədə problemlərin həllini həyata keçirir və çox kompleks məsələləri asanlıqla həll edir.
- Yaradıcı Fikirləşmə: Yaradıcı fikirləri və innovativ həlləri insanlardan daha tez tapır.
- Emosional Zəka: İnsan emosiyalarını və sosial dinamikaları daha dərindən anlayır və onlara uyğun davranır.
- Avtonom Funksionallıq: ASI öz qərarlarını müstəqil şəkildə qəbul edə bilir və müstəqil fəaliyyət göstərə bilir.
ASI-nin mümkün nəticələri və problemləri:
- Pozitiv Nəticələr: Tibb, elm, mühəndislik, və digər sahələrdə inanılmaz inkişaflar və yeniliklər.
- Risklər: ASI nəzarətdən çıxarsa, insanlıq üçün təhlükəli ola bilər. Buna görə də ASI-nin inkişafında etik və təhlükəsizlik məsələləri çox vacibdir.
ASI-nin inkişafı ilə bağlı araşdırmalar və müzakirələr davam edir, lakin bunun reallığa çevrilməsi üçün hələ çox iş görülməlidir.
